حساسیت افراد به استاندارد بودن محصولات مصرفی می تواند به تدریج، مصرف کالای بدون استاندارد را در جامعه از بین ببرد. بدین ترتیب برای توسعه استاندارد هیچ ناظری بهتر از خود مردم نیست.

در شرایط کنونی جامعه که روزانه هزاران نوع کالا در مقیاس وسیع، تولید و به بازارهای مصرف عرضه می شوند، استاندارد کردن کالاها و خدمات جز با نظارت دقیق و مستمر مصرف کنندگان، موفقیت چندانی نخواهد داشت.

مصرف کنندگان می بایست به این باور برسند که در قبال پرداخت هزینه، می بایست کالای استاندارد شده دریافت کنند. هر چند تأثیر حضور استاندارد به چشم نمی آید اما اگر استاندارد را از صحنه زندگی حذف کنیم خواهیم دید که محصولات مختلف تولیدی، دیگر کیفیت سابق را نخواهند داشت و شاید در بعضی موارد به تهدیدی برای سلامتی افراد تبدیل شوند.

بهبود کیفیت به عنوان یکی از اهداف استاندارد یک درخواست مستمر است و تولید کننده ای که قصد رقابت و دستیابی به رضایت مشتری را دارد می بایست همواره بهترین کالا را به مصرف کننده ارائه دهد.

رعایت استانداردهای گوناگون بستگی به شرایط علمی– صنعتی هر جامعه دارد و با توجه به نیازهای جامعه، تجدید نظر در استانداردها ضروری به نظر می رسد.

قوانین عمده برای تدوین استاندارد در تمامی کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته یکسان است اما رعایت آن از سوی تولیدکنندگان و مصرف کنندگان به عوامل متعددی بستگی دارد که در زیر به آن می پردازیم.

1- فرهنگ جامعه
یکی از عوامل تأثیرگذار بر تولید کالای استاندارد، به مسئله فرهنگ در جامعه بر می¬گردد. در جوامعی که فرهنگ استفاده از کالاهای استاندارد نهادینه شده است تولید کننده می¬داند که بدون داشتن مهر استاندارد نمی تواند محصولات تولیدی خود را در بازار بفروشد.

در مقابل فقدان این فرهنگ در جامعه موجب می شود که برخی کارخانه ها بدون توجه به مسئله استاندارد به تولید انبوه کالا بپردازند، بدون آنکه نگران فروش آن در بازار باشند.

2- توجه یا عدم توجه سازمان های تولید کننده به قوانین استاندارد
برای مثال شامپو و دیگر محصولات بهداشتی از جمله کالاهایی هستند که می بایست قبل از تولید، مهر استاندارد داشته باشند، در حالی که برخی از تولیدکنندگان ایرانی قبل از اخذ مهر استاندارد شروع به تولید اینگونه محصولات می کنند. تعطیل کردن چنین کارخانه هایی که با سرمایه ملی احداث می شوند و ده ها کارگر در آن کار می کنند با مشکلات فراوانی همچون بیکاری کارگران و اتلاف سرمایه ملی همراه خواهند بود. در حالی که اگر تولیدکنندگان قبل از تولید انبوه، دارای مجوز مهر استاندارد شوند هیچکدام از مشکلات بعدی به وجود نخواهد آمد. طبق قانون اگر کالایی مشمول استاندارد اجباری باشد، هیچ کارگاهی بدون تأیید مؤسسه استاندارد، حق تولید آن کالا را ندارد.

هر چند این اجبار در مورد استانداردهای بین المللی(ISC) صدق نمی کند با این حال، داشتن گواهی نامه استاندارد سری Iso (نمونه سری 9000) برای تولید کنندگانی که دارای صادرات کالا هستند یک ضرورت است. از طرفی در حال حاضر موضوع تجارت جهانی (گات*) مطرح است.

کشورهای عضو این اتحادیه درصدد هستند با وضع قوانینی، تولید کالاها را مشروط بر داشتن استانداردهای جهانی کنند تا واحدهایی که فاقد استانداردهای (Iso9000) هستند نتوانند کالاهای خود را توزیع کنند.

در حال حاضر و همزمان با رشد صنعتی و اقتصادی در ایران، مدیران مراکز تولیدی در تلاشند تا همگام با دنیای صنعتی، تولیدات خود را همراه با استانداردهای روز در بازار عرضه کنند.

با اجرای استانداردهای کنترل کیفیت در کارخانه های ایران می توان به مصرف کنندگان کالا در داخل و یا خارج از کشور این اطمینان را داد که تولید کالا بر مبنای روش مدون و مکتوب جهانی صورت می گیرد و کیفیت پایانی آن در سطح بین المللی یکسان خواهد بود. گسترش روابط تجاری شرکت های تولیدکننده ایرانی با جهان خارج ایجاب می کند که در مرزهای داخلی خود محصور نمانیم. برای ورود به عرصه تجارت جهانی باید مقررات بین المللی را رعایت کنیم. استانداردهای ایزو بخشی از مقررات بین المللی است.

استاندارد چیست؟
بر اساس یک تعریف ساده، وجود عدالت و تناسب بین آنچه که می دهیم و آنچه می ستانیم، خود نوعی استاندارد است. این تعریفی درست ولی ناقض از مفهوم استاندارد است. در این تعریف به صورت پنهانی به (مقدار) اشاره و بیش از هر چیز به (رضایت) طرفین معامله تأکید می شود. انواع دیگر استاندارد شامل استانداردهای کارخانه ای، استاندارد ملی، استاندارد منطقه ای و استاندارد جهانی می شود.

Iso چیست؟
Iso از کلمه یونانی ISOS به معنای¬(مساوی) مشتق شده است. ریشه این پیشوند Iso در کلماتی مانند ISOMETRIC (هم اندازه و دارای ابعاد مساوی) و ISONOMY (تساوی قوانین، یا تساوی افراد در برابر قانون) وجود دارد. ارتباط منطقی بین دو کلمه (مساوی) و (استاندارد)، منجر به انتخاب نام Iso برای این سازمان شده است.

سازمان جهانی استاندارد در سال 1948 در ژنو تشکیل شد و در حال حاضر بیش از 156 کشور( از جمله ایران) در آن عضو هستند. کار این سازمان تدوین استانداردهای بین المللی است. ISO، برگرفته از عبارت زیر است:

استاندارد در ایران
اولین تشکیلات رسمی مربوط به استاندارد در ایران، در سال 1304 هجری شمسی در ایران تأسیس شد. تا آنکه در سال 1331 و با توجه به افزایش سطح مبادلات تجاری ایران با سایر کشورها و لزوم نظارت بر کیفیت کالاهای صادراتی کشور، هسته اولیه مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در وزارت بازرگانی شکل گرفت و در سال 1339 مؤسسه استاندارد ایران به عضویت سازمان استانداردهای بین المللی ISO در آمد. از آن زمان تاکنون این مؤسسه یکی از اعضای فعال این سازمان است.

مؤسسه استاندارد ایران دارای 127 کمیته اصلی ایزو به عنوان عضو ثابت و 111 کمیته دیگر به عنوان عضو ناظر است، همچنین دبیرخانه بین المللی کمیته های فنی شوینده ها، کودهای شیمیایی و فرآورده های بهداشتی و آرایشی سازمان بین المللی استاندارد نیز در ایران مستقر است. مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران علاوه بر عضویت در سازمان های استاندارد بین المللی، با کمیسیون بین المللی الکترونیک IEC، سازمان بین المللی اندازه شناسی قانونی OIML و انجمن جهانی سازمان تحقیقات صنعتی WAITRO نیز همکاری می کند.

این مؤسسه تنها سازمانی است که می تواند استانداردهای فرآورده های تولید شده در کشور را تأیید کرده و اجرای آن را با کسب موافقت شورای عالی استاندارد اجباری کند.

اجرای استانداردهای ملی در ایران باعث افزایش فروش داخلی، صادرات و به دنبال آن رشد بیشتر اقتصاد کشور می شود و با تأمین کردن ایمنی و سلامت محصولات، صرفه جویی در وقت و هزینه ها و افزایش درآمد و رفاه عمومی را برای کشور به ارمغان می آورد.

مزایای استانداردهای ISO
سازگاری فناوری ها در سراسر دنیا زمانی کامل می شود که تمامی تولیدات و خدمات ارائه شده، بر مبنای استانداردهای بین المللی باشد.

این هماهنگی، روز به روز در حال گسترش است و به همین خاطر خریداران محصولات بیشتری را پیش روی خود می بینند که می توانند به راحتی آن ها را با یکدیگر مقایسه کرده و از بین آن ها گزینه بهتر را انتخاب کنند. این مسئله رقابت شدیدتری را میان تولیدکنندگان پدید می آورد که در نهایت باعث ارتقای کیفیت محصولات و پیشرفت جامعه جهانی خواهد شد.

علاوه بر این، استاندارد جهانی قوانینی را در زمینه های بهداشتی، ایمنی و رعایت مسائل زیست محیطی برای دولت ها تبیین می کند.

تأثیر استانداردهای جهانی ISO را می توان در آب، هوا و یا خاک نیز مشاهده کرد. این استانداردها حتی در زمینه تشعشعات رادیواکتیو یا انتشار گازها در هوا هم فعالیت داشته و محیط زیست را برای زندگی بشر سالم نگه می دارد.

استانداردهای ISO14000 و ISO9000 معروف ترین استانداردهای ISO هستند.

در حال حاضر 76 هزار کارخانه در 149 کشور جهان، استانداردهای ISO9000 و ISO14000 را رعایت می کنند.

استانداردهای ISO9000 شامل یک چارچوب مرجع برای مدیریت کیفیت است که مراحل تهیه و تولید کالاها یا عرضه خدمات را ارزیابی می کنند. استانداردهای ISO14000، نیز شامل قوانین مدیریتی در ارتباط با محیط زیست است که عملکرد کارخانه های تولید کننده را کنترل می کند تا علاوه بر بالا بردن نتایج اقتصادی از فعالیت تولیدی، کارآیی تولیدکنندگان را نیز در حفظ بهتر محیط زیست افزایش دهند.

بیشتر استانداردهای ISO مخصوص تولید محصولات یا مواد خاصی است، اما استانداردهای ISO9000 و ISO14000 هیچگونه محدودیتی ندارند و تمامی تولیدات یا خدمات را شامل می شوند.

به طور خلاصه ISO9000 جزو خانواده استانداردهای مدیریت کیفیت است که به تلاش برای بالا بردن کیفیت محصولات توجه می کند.

ISO14000 جزو خانواده استانداردهای مدیریت محیط زیست است و بر طبق آن تشکیلاتی موظف است تا آثار زیان بار ناشی از فعالیت های تولید کنندگان بر محیط زیست را به حداقل برساند.

حضور ایزو به عنوان عضو ثابت سازمان تجارت جهانی می تواند در رفع موانع علمی و فنی تجارت در دنیا مؤثر باشد.

منبع: خبرنامه انجمن صنفی کارفرمایی تولید کنندگان نوشت افزار- شماره اول